Το Μουσείο Stedelijk του Άμστερνταμ επιστρέφει τον πίνακα του Ανρί Ματίς «Οδαλίσκη» («Odalisque», 1920-21) στους κληρονόμους ενός Εβραίου κατασκευαστή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, ο οποίος υποχρεώθηκε να τον πουλήσει προτού απελαθεί σε ναζιστικό στρατόπεδο, όπου πέθανε το 1945.
Ο πίνακας βρίσκεται στη συλλογή του μουσείου από τον Ιούλιο του 1941, όταν πουλήθηκε από τον Άλμπερτ Στερν, κάποτε ιδιοκτήτη μιας από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές μονάδες γυναικείων ενδυμάτων στη Γερμανία και προστάτη των τεχνών.
Η Ολλανδική Επιτροπή Αποζημιώσεων είπε στην αξιολόγηση της αξίωσης των κληρονόμων ότι η πώληση «σχετιζόταν με μέτρα που έλαβαν οι δυνάμεις κατοχής εναντίον εβραϊκών μελών του πληθυσμού και προέκυψε από ανάγκη».
Η σύζυγος του Στερν, Μαρί Στερν, που είχε σπουδάσει τέχνη, ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από τη συλλογή του ζευγαριού, η οποία περιλάμβανε έργα των Έντβαρντ Μουνκ, Λόβις Κορίντ και Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Ζούσαν σε ένα όμορφο σπίτι στο παραλίμνιο προάστιο Nikolassee στο Βερολίνο, όπου σύχναζαν καλλιτέχνες, συγγραφείς, μουσικοί και συλλέκτες. Ο βιολιστής Γεχούντι Μενουχίν έπαιζε εκεί ως παιδί.
Η οικογένεια κατέφυγε στο Άμστερνταμ το 1937. Μέχρι το 1939, οι ναζί είχαν κατασχέσει την επιχείρηση του Στερν και το σπίτι της οικογένειας. Μετά τη ναζιστική κατοχή της Ολλανδίας, η οικογένεια υπέστη περαιτέρω διώξεις και τον Αύγουστο του 1941 ζούσαν σε μια πανσιόν και αναγκάστηκαν να πουλήσουν τα έπιπλά τους.
Την εποχή της πώλησης του έργου του Ματίς, ο Στερν προσπαθούσε απεγνωσμένα να δραπετεύσει από την Ολλανδία και μάταια είχε προσπαθήσει να πάρει βίζα από χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αϊτή και η Κούβα, σύμφωνα με δήλωση της Επιτροπής για τη Λεηλατημένη Τέχνη στην Ευρώπη, η οποία εκπροσωπεί τους κληρονόμους Στερν.
Ο Στερν και οι δύο γιοι του πέθαναν στο Ολοκαύτωμα. Η σύζυγός του, Μαρί Στερν, επέζησε, όπως και δύο από τα εγγόνια του.
«Η επιστροφή του πίνακα του Ματίς είναι μια συγκινητική στιγμή για όλους μας», ανέφεραν οι κληρονόμοι σε δήλωσή τους. «Οι παππούδες μας αγαπούσαν την τέχνη και τη μουσική και το θέατρο, ήταν το κέντρο της ζωής τους. Στα λίγα χρόνια που είχαμε τη γιαγιά μας μετά τον πόλεμο, μας μετέδωσε αυτή την αγάπη και έκτοτε εμπλουτίζει τη ζωή μας. Η απόφαση δικαίωσε συμβολικά τον παππού μας».
Ο διευθυντής του μουσείου Stedelijk, Rein Wolfs, είπε ότι το μουσείο έχει θέσει ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση του πίνακα από το 2013. Αντιπροσωπεύει, είπε, «μια πολύ θλιβερή ιστορία και συνδέεται με τα ανείπωτα βάσανα που προκλήθηκαν σε αυτή την οικογένεια». Η Touria Meliani, υπεύθυνη πολιτισμού στον δήμο του Άμστερνταμ, στον οποίο ανήκει το μουσείο Stedelijk, περιέγραψε τα δεινά των Εβραίων πολιτών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως «πρωτοφανή και αμετάκλητα».
«Στον βαθμό που μπορεί να επιδιορθωθεί οτιδήποτε από τη μεγάλη αδικία που υπέστησαν, εμείς ως κοινωνία έχουμε ηθική υποχρέωση να πράξουμε ανάλογα», πρόσθεσε. «Η επιστροφή έργων τέχνης όπως ο πίνακας “Οδαλίσκη” μπορεί να σημαίνει πολλά για τα θύματα».
Η οδαλίσκη υπήρξε βασικό θέμα όσον αφορά τη γυναικεία φιγούρα για τον Ματίς από το 1917 έως το 1930, στην πρώιμη περίοδό του στη Νίκαια. Η οδαλίσκη παρουσιαζόταν συχνά ανάμεσα σε διακοσμητικά υφάσματα και χαλιά, μαξιλάρια και ντραπέ υφάσματα. Ήταν (μισο)ντυμένη με τυπική φορεσιά της Βόρειας Αφρικής και απεικονιζόταν όρθια, καθιστή ή ξαπλωμένη. Ο Ματίς εμπνεύστηκε αυτό το θέμα από τα ταξίδια του στο Μαρόκο το 1912 και το 1913.
Με πληροφορίες από theartnewspaper/ΠΗΓΗ: lifo.gr