Οι screwball comedies είναι ένα υποείδος της κλασικής κωμωδίας, που ονομαστικά μεν περνάει απαρατήρητο, αλλά οι θεματικοί κύκλοι του δε, είναι ευρέως γνωστοί. Η εποχή που ξεκίνησε, και θριάμβευσε το screwball είναι οι δεκαετίες μεταξύ του 1932 και 1952.
Πώς ξεκίνησαν οι screwball κωμωδίες;
Με την μεγάλη οικονομική κρίση που ακολούθησε το 1929, υπήρχε μεγάλη ζήτηση για ταινίες που επέκριναν την κατάσταση της εποχής, με χιουμοριστικό και ανάλαφρο τρόπο, μεταφέροντας παραλλήλως τους θεατές, από το βαρύ κλίμα της πραγματικότητας σε πιο ελπιδοφόρες θεματικές. Στα μεγάλα στούντιο παραγωγής της Αμερικής κυριαρχούσε λογοκρισία από τον κώδικα Χέις (Hays code), απο το 1934. Οι screwball comedies λοιπόν, δημιουργήθηκαν με τον σκοπό αποφυγής της λογοκρισίας αυτής καθώς επικάλυπταν επίμαχα θέματα με έξυπνους, γρήγορους διαλόγους που το κοινό φάνηκε να δέχεται με ευχαρίστηση ως υποκατάστατο. Με έναν τρόπο ήταν το αποτέλεσμα της προσπάθειας των συντελεστών των τότε ταινιών να διακωμωδήσουν τον Κώδικα που τους επιβαλλόταν θεωρώντας τον άχρωμο και βαρετό, πράγμα λογικό να συμβαίνει διότι ο περιορισμός στην τέχνη πολλές φορές αναιρεί το ίδιο το νόημά της.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του screwball
Το υποείδος αυτό δανείστηκε χαρακτηριστικά από τα νουαρ και ανέπτυξε και τα δικά του επαναλαμβανόμενα μοτίβα, που εντοπίζονται πολύ εύκολα κυρίως στις δεκαετίες που μεσουράνησε αλλά και σε μεταγενέστερες ταινίες του είδους. Το όνομα ‘screwball’ άλλωστε, παρμένο από το Αμερικανικό ποδόσφαιρο (baseball) αναφέρεται στο έξυπνα γραμμένο «πάρε-δώσε» μεταξύ των χαρακτήρων, που αποτελεί και το πρώτο χαρακτηριστικό στο οποίο αναφερόμαστε. Κατά βάθος οι screwball είναι απλές ιστορίες αγάπης. ‘Εχουν ένα υποβόσκον ρομαντικό στοιχείο, αν και δεν είναι αυτή η επικέντρωση του είδους, καθώς δίνεται βάρος περισσότερο στο κωμικό στοιχείο. Ατυχείς συγκυρίες, μυστικιστικά στοιχεία, κατά τα οποία ενδεχομένως οι χαρακτήρες να αποκρύπτουν την ταυτότητά τους ή και τους σκοπούς τους και ταξικές διαφορές ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα, πράγμα που εξυπηρετούσε κυρίως το κομμάτι της κοινωνικής κριτικής στο οποίο αποσκοπούσε το screwball. Πολλάκις οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες ξεκινούν ως εχθροί και καταλήγουν μαζί. Γρήγορος, πνευματώδης, διάλογος και εμφάνιση χιουμοριστικών καταστάσεων που πολλές φορές εντείνουν και τις ατυχείς συγκυρίες που κυριαρχούν στην πλοκή, αποτελούν και τα στοιχεία του αγαπημένου αυτού είδους που διαιωνίζονται.
Οι κύριοι σκηνοθέτες και οι ταινίες τους
Εκείνη την περίοδο δραστηριοποιούνταν πολλοί σκηνοθέτες, οι οποίοι δεν σκηνοθετούσαν απαραίτητα κωμωδίες, αλλά εξαιτίας των καταστάσεων συνέβαλλαν και εκείνοι στο είδος με τον τρόπο τους. ‘Ενας σημαντικός σκηνοθέτης ήταν ο Φρανκ Κάπρα, που έχουμε αναφέρει ξανά στις Χριστουγεννιάτικες προτάσεις διότι υπήρξε ο σκηνοθέτης του Η ζωή είναι υπέροχη(1946). Εκτός από την τελευταία ωστόσο, έχτισε μια εντυπωσιακή φιλμογραφία, και ιδιαίτερα το It Happened One Night (1934) η οποία χρησιμοποιείται συχνά ως σημείο αναφοράς για το υποείδος μαζί με το εμβληματικό και απολαυστικό Bringing up Baby (1938), του Χάουαρντ Χωκς. Σημαντικές κωμωδίες ακόμα, υπήρξαν το My Man Godfrey (1936) του Γκρέγκορι Λα Καβα αλλά και το Holiday (1938) του Τζώρτζ Κιούκορ. Ο Χωκς σκηνοθέτησε και το His Girl Friday (1940), φιλμ νευραλγικό όχι μόνο για το είδος της κωμωδίας αλλά και για την εποχή του Παλιού Χόλυγουντ. Εκείνη την εποχή έλαμψαν σκηνοθετικά και οι Κινγκ Βίντορ και ‘Ερνστ Λούμπιτς, αγαπημένοι του κάθε λάτρη της παλιάς, ρομαντικής κωμωδίας, και όχι μόνο. Στοιχεία των screwball δανείστηκαν εκείνη την περίοδο και άλλοι σκηνοθέτες, όπως ο ‘Αλφρεντ Χιτσκοκ στην ταινία The 39 Steps (1935).
Οι ηθοποιοί
Πολλοί κλασικοί Χολιγουντιανοί ηθοποιοί έγιναν γνωστοί εκείνη την περίοδο. Αρκετοί από αυτούς συνέχισαν να δραστηριοποιούνται και μετά το πέρας του πυρετού των screwball το 1952. Ο Cary Grant, η Katharine Hepburn, η Barbara Stanwyck, o William Powell και ο Henry Fonda (πατέρας της Jane Fonda), ήταν μερικοί από αυτούς. Μέχρι και ο Φρεντ Αστερ και η Τζίντζερ Ρότζερς, χορευτές και ηθοποιοί γνωστοί για τα μιούζικαλ στα οποία έπαιζαν, πρωταγωνίστησαν σε screwball κωμωδία, το Top Hat (1935), που τους χάρισε μάλιστα παγκόσμια φήμη. Βέβαια, το γεγονός ότι τελείωσε ο πυρετός των ρομαντικών κωμωδιών αυτού του είδους δεν σήμαινε απαραίτητα και το τέλος τους. Αφού σταμάτησε να ισχύει ο κώδικας Χέις, το 1968, οι σατιρικές ρομαντικές κομεντί αφομοίωσαν στοιχεία τους σε άλλες κωμωδίες, που παράγονταν βέβαια αραιότερα, και είχαν λιγότερους περιορισμούς.
Οι σύγχρονες screwball comedies
Παρόλου που από αρκετές απόψεις το screwball είναι ένα είδος που δεν γίνεται να επανέλθει πλήρως στην σύγχρονη εποχή, υπάρχουν πολλά μοντέρνα παραδείγματα που μας αποδεικνύουν πόσο απολαυστικές μπορούν να είναι ακόμα οι κωμωδίες χωρίς έντονους βαθμούς ακαταλληλότητας και υβρεολογίας, που συνηθίζονται και κατ’εμέ καταχρώνται, ιδιαίτερα μετά την δεκαετία του ’90. Το αγαπημένο μου παράδειγμα από σύγχρονες ταινίες αυτού του είδους είναι το What’s up Doc? του εξαιρετικού Peter Bogdanovich, που έχει σκηνοθετήσει και το Paper Moon (1973), άσχετο μεν με την παρούσα θεματική μας, άψογη δε πρόταση για ταινία. Το What’s up Doc?, απολαυστικό από την αρχή μέχρι το τέλος, επαναφέρει το screwball με τον τρόπο του το 1972 με πρωταγωνιστές την αβίαστα κωμική Barbra Streisand και τον δυναμικό Ryan O’Neil, που συναντάμε σε πολλά φιλμ, ανάμεσά τους και το προαναφερθέν Paper Moon αλλά και το Barry Lyndon, το αριστουργηματικό έπος του Kubrick που πρέπει να έχετε δει τουλάχιστον μια φορά. ‘Αξια αναφοράς είναι και το A Fish Called Wanda (1988), από τις καλύτερες κωμωδίες της δεκαετίας του ’80, το Foul Play (1978) αλλά και το Sleeper (1973), του αμφιλεγόμενου Γούντι ‘Αλεν. Κεντρικός ηθοποιός του σύγχρονου screwball ωστόσο, παρουσιάζεται ο Steve Martin με το Plane, Trains and Automobiles (1987) και το Housesitter (1992) να είναι φιλμ που ενδεχομένως να έχετε δει ήδη χωρίς να ξέρατε ότι έχει τόσα έντονα στοιχεία από αυτό το ξεχασμένο υποείδος.
ΠΗΓΗ: maxmag.gr
